Tomas Aquinas
| Tuwılǵan sánesi | 1225 |
|---|---|
| Qaytıs bolǵan sánesi | 7-mart 1274[1] |
Tomas Aquinas (latınsha Thomas Aquinas) (1225-1274) - orta ásir filosofiyasınıń eń iri wákili, orta ásir sxolastikasınıń tártipke salıwshısı. Orta ásir teologı, filosofı hám tábiyat izertlewshisi Ullı Alberttiń shákirti. Tomas Aquinas Xristian teologiyasınıń tiykarǵı printsiplerin, Aristotel táliymatına tiykarlana otırıp dálilledi. Ol bolmıs túsinigine kewil bóldi. Bolmıs dep dúnyanı jaratqan xristian qudayın túsindi. Bolmıs hám mánisti ajıratıp, olardıń ulıwma mánisin ashıp túsindirip berdi.
Tomas Aquinas bolmıs aktuallıq dárejelerden birinshisi retinde qaraydı. Onıń pikirinshe hár quday zattıń tiykarında bolmıs bar. Bolmıstıń tómengi basqıshında forma túsindiriledi. Forma zattıń sırtqı kórinisi. Ekinshi basqıshında forma zattıń eń sońǵı sebepshisi retinde kórinedi, ishki denesin dúzedi. (Mıs: ósimliklerdi alsaq boladı).
úshinshi dáreje bul jerde forma háreket etiwshi sebep boladı. (Mıs: haywanat dúnyasın alsaq boladı). Tórtinshi forma materiyanı shólkemlestiriwshi printsip sıpatında emes, al materiyadan ǵárezsiz turadı. Bul ruwx yamasa aqıl, Jan jasawshılardıń eń joqarǵı dárejesi.
Tomas Aquinas aqıldı Adam uqıplılıqlarınıń eń joqarǵı shegi dep túsindiredi. Ol óz erki menen, aqıllıq dárejesi menen jaqsılıqtı hám jamanlıqtı jaratadı.
Tomas Aquinas táliyamatı orta ásirde úlken áhmiyetli orındı iyeledi. Onı Rim shirkewi rásmiy túrde moyınladı.